Otizmli çocuğun konuşma güçlüğü nasıl giderilir?

Sosyal etkileşimden kaçınma davranışları otizmli çocukların günlük konuşmayı öğrenme ve bu konuda deneyim sahibi olma fırsatlarının da azalmasına yol açar. Bu durum otizmli çocukları ciddi konuşma sorunlarıyla karşı karşıya bırakır.
Çocuğunuzun ağız ve dil hareketlerini taklit ederek ses çıkarması, daha sonra sözcükleri söylemesi ve cümle kurması önemlidir. Çocuğunuz konuşamıyor ancak nadiren anlaşılmaz sesler çıkarıyorsa, ses çıkarmayı arttıran yöntemler kullanmak gerekir…. Ona sevdiği etkinlikleri (Örneğin, salıncakta sallanma gibi) sıkça sunun. Salıncağı durdurduğunuzda ses çıkardığını fark ediyorsanız bu etkinlikleri başka etkinliklerinin arasına serpiştirin.

Sallanırken salıncağı kasıtlı olarak durdurun, durup bekleyin ve kendisinden bir davranış beklediğinizi ima eden bir bakışla ona bakın ve ses çıkardığında hemen sallamaya devam edin. Bir aydan kısa bir süre içinde bu yöntemler, çocuğunuzun çıkardığı seslerin artmasını sağlayacaktır.

Model olduğunuzda taklit etmese bile çocuğunuz bazı sesleri (örneğin ‘ii’ ve ‘buh’ gibi) daha sıklıkla çıkarıyorsa sözel taklit oturumlarında ‘ii’ ve ‘buh’ sesleri için model olun ve modele yakın tepki çabalarını ona en sevdiği oyuncakları ve yiyeceklerden vererek ödüllendirin. Başlangıçta ‘ii’ye model olmak için çocuğunuzun dudaklarını ‘gülümseme’ pozisyonuna gelecek şekilde köşelerden hafifçe çekerek veya ‘buh’ demeye çalışırken dudaklarını birarada tutup hızla bırakarak ona yardımcı olun; elle verilen bu ipuçlarını çocuğunuzun taklit becerisi geliştiğinde geri çekin.
Çocuğunuz çıkardığı sesleri (Örneğin, ‘ii’ ve ‘buh’) birbirinden kolaylıkla ayırt etmeye başlar başlamaz, üçüncü bir ses daha (Örneğin ‘ah’) belirleyin. Bu sesi, çocuğunuz yalnızca ara sıra çıkarabildiği için değil, aynı zamanda çocuğunuzun bu sesi doğru taklit edebilmesi için elle yönlendirme kullanarak ağzını açmasına yardımcı olabileceğiniz (çenesini aşağıya doğru hafifçe çekerek) için seçin.

Artık çocuğunuzun konuşma seslerini anlamlı hale getirmenin zamanı gelmiştir. Çocuğunuzun tercih ettiği oyuncakları, etkinlikleri ve yiyecekleri gözlemleyin ve yaptığı tercihleri inceledikten sonra, sesleri hangi sözcüklerin yerine kabul edebileceğinize karar verin. Örneğin, ‘ii’nin ‘iç’ sözcüğünün, ‘buh’un balon sözcüğünün yerine kullanılabileceğine ve ‘ah’ın, ‘aç’ (‘videoyu aç’) sözcüğü olarak kabul edilebileceğine karar verebilirsiniz.

Bu kararlar verildikten sonra çocuğunuza seçtiğiniz sözcükleri telaffuz etmeyi ve ilgili bağlamlarda kullanmayı repliklerle öğretebilirsiniz.

Not: Replikli öğretim programı için daha detaylı bilgiyi Sistem Yayıncılığa ait ‘Otizmli Çocuklara Konuşma Becerilerinin Öğrenimi: Replikler ve Replik Silikleştirme’, kitabından elde edebilirsiniz)

Doç.Dr. Binyamin Birkan

Kategori: Yazarlar