Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, tipik olarak kendini çocukluk çağında belli eden, dikkatsizlik veya aşırı hareketlilik, (hiperaktivite) unutkanlık, tepkilerin kontrolsüzlüğü yahut ani ve dürtüsel tepkiler ve kolayca başka şeylere sapma olarak gösterilen nörolojik bir gelişim bozukluğu olarak kabul edilir.

Çocukluk döneminde 4 ila 5 yaşlarında belirtilerini gösteren ve ergenlik döneminde semptomlarında farklılık gösteren bu rahatsızlık, istatistiksel olarak erkek çocuklarda daha sık görülmektedir.

Günümüzde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’nda (DEHB) erken teşhis ve tedavi ile özellikle sosyal ve akademik hayatta pek çok engelin önüne geçilebilmektedir.

DEHB şüphesi ile karşı karşıya kalan ebeveynler ve sorumlu öğretmenlerin başvurması gereken ilk çözüm noktası şüphe duyulan bu rahatsızlıkla ilgili çocuğa bir ön teşhis değerlendirmesi yaptırmak olmalıdır. Ön teşhis değerlendirmeleri ya da diğer bir deyişle psikolojik testler ve ölçekler yapılmadan, yalnızca anlatımlarla ve terapi görüşmeleri ile bu denkli önemli bir sorunun teşhis edilmesi oldukça tehlikeli ve yanlış olacaktır. Bunun birincil nedeni, ebeveyn ve okul öğretmenlerinin görüşleri tek yönlü olabilir ve çocukla ilgili bilimsel bir bilgi vermek için yetersiz kalır. İkincil nedeni ise DEHB semptomları gösteren bir çocuğun dikkatinin hangi alanlarında düşüş, hangi alanlarında ortalama ya da hangi alanlarında yüksek performansta olduğu gözlemlenmeden verilen kararlar aileyi ve okulu hedefe yaklaştıramayacaktır.

Şöyle düşünelim; çocuğunuzu yeni tanıyan bir kişi size, “Çocuğun iyi bir çocuk mu?” dese bu soruya cevap verirken neleri değerlendirmeniz gerektiği konusunda bocalayabilirsiniz. Çocuğunuzun pek çok konuda duyarlı, vicdanlı, neşeli bir çocuk olduğunu düşünür fakat bazı konularda da inatçı, huysuz ya da geçimsiz olduğunu hatırlarsınız.

DEHB tanısı da tıpkı böyle bir soruya cevap vermek gibidir. Çocuğunuzda dikkat eksikliği olduğu söylenirse bu haksızlık olacaktır. Çünkü DEHB semptomları gösteren çocuklar kimi konulara çok ilgili olabilir, bu konularda konsantrasyonunu yüksek ölçüde sağlayabilirken, kimi konularda da çok isteksiz ve dikkatsiz davranabilmektedir.

Bilgen Psikiyatri Enstitüsü’nde uygulanan Dikkat Eksikliği Testi dört temel dikkat unsuru olan Strateji Becerisi, Görsel Performans, İşitsel Performans ve saf dikkat performansı kırılımlarına ayrılır. Bu kırılımların her birinde de üç farklı uygulama yer alır. Toplamda 12 uygulamanın her birinde aşamalı bir şekilde çocuğunuzun alt testlerdeki problemli alanları taranır. Bu sayede çocuğunuzda hissettiğiniz dikkat dağınıklığı şüphenizin dikkatin hangi bölümlerinde doğru hangi bölümlerinde yersiz olabildiğini net bir şekilde gözlemleyebiliyoruz.

Örneğin, çocuğunuzun kısa süreli görsel hafızası yaşıtlarına göre yüksekken, sıralı işitsel hafızası beklenen ortalamanın da altında çıkabilir. Bu durumda bizim hedefimiz çocuğunuzun güçlü olan yönlerinden destek alarak, zayıf olan dikkat performanslarına odaklanmak ve bu alanları yükseltmek olmalıdır. Aksi halde, DEHB tedavilerinin hedeflenmeyişi ile aile ve çocuk terapiden verim alamaz ve düzelme gözlemlenemez.

Ne yazık ki DEHB çoğu zaman tek başına gözlemlenmez ve beraberinde çocukta kaygı bozukluğu, yüksek heyecan, takıntılar, depresyon ya da öğrenme bozukluğu gibi diğer psikolojik bozukluklar ile baş gösterir. Dolayısı ile Dikkat Eksikliği Testi süresince çocuğunuzla bire bir iletişime geçilir ve performansı yakından incelenir. DEHB tanısı üzerine yoğunlaşılmasının yanı sıra çocuğunuzda bu bozukluk ile birlikte oluşabilecek diğer gelişimsel ya da psikolojik bozukluklar da araştırılır. Örneğin, DEHB olan çocuğunuz, bu rahatsızlık sebebi ile sınavlarda başarısız oluyor olabilir. Sınavlarda başarısız olması sebebi ile de sınavlara ve benzeri ölçümlere karşı bir duygu geliştirmiş olabilir. Her sınav öncesinde başarısız olacağı düşüncesi ile kendisini kaygılandırıyor, korkutuyor ve endişelerini büyütüyor olabilir. Dolayısı ile DEHB teşhisinin yanı sıra bir performans kaygısı da sorunlara eklenmiştir ve bu problemin de ciddiyetini tespit ederek tedavi sürecinde çözümlemeyi hedeflemek gerekmektedir.

Çocuğunda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olduğu şüphesi duyan anne ve babala, tüm psikolojik ve gelişimsel tanılarda bilimsel güvenilirliği ve geçerliliği olan psikolojik testler uygulanmalıdır. Dolayısı ile tedavi öncesinde sizi ve çocuğunuzu problemin kaynağına götürmeyi hedefleyecek uzmanlarımız eşliğinde tanı testinizi yaptırabilir ve devamında tedavinize bilimsel bir yolda devam edebilirsiniz.

Kategori: Psik. Dr. İbrahim Bilgen, Yazarlar